«El sia nesto subtera krablas sukcena skorpio kaj ĝia krusta abdomeno anoncas sin raspe-susure.» (Camacho, Li kaj la vulvo, en Ekstremoj, p. 80)
Jorge Camacho Cordón [ĥorĥe kamaĉo kordon’], skorpio laŭ okcidenta horoskopo kaj fajra ĉevalo laŭ ĉina zodiako, naskiĝis la 18an de novembro 1966 en Zafra, hispana urbo situanta en la regiono Ekstremaduro. Li licenciiĝis pri islamiko kaj arabiko sed neniam praktikis tiujn fakojn. La universitatan diplomon baldaŭ ombris granda amo al fora Finnlando, al ties kulturo kaj precipe al ties lingvo, kiun li esploris en Madrido kaj pasie ellernis dum longaj restadoj en Helsinko kaj aliaj urboj, ĝis fine li kapablis ĝin flue paroli, skribi kaj eĉ senĝene uzi por profesiaj celoj. Lian enamiĝon al Finnlando kaj finnaĵoj oni povus nomi ankaŭ karambola, ĉar la finnan li eklernis pro pli frua deziro lerni la parencan hungaran (siavice pro enamiĝo al la fratino de konata hungara movadano – la muzo de liaj poemoj en Ibere libere), deziro ne facile realigebla en la tiama Madrido.
Dum kelka tempo Camacho gvidis kaj distris
turistojn, poste instruis la hispanan al eksterlandanoj kaj en 1995 ekloĝis
en Bruselo, kie li komencis labori por Eŭropa Unio kiel konferenca
interpretisto el la angla kaj finna al la hispana. Post kelkaj jaroj li decidis
eklerni la najbaran portugalan kaj aldonis ĝin al siaj laborlingvoj. De
1999 li ree loĝas en Madrido kaj memstare plu laboras por Eŭropa Unio,
kiel konferenca interpretisto el la angla, finna kaj portugala al la hispana.
Nuntempe li plulernas la francan kaj ekstudas la ĉinan, certe sub in-fluo
de sia tajvana vivkunulino.
Esperanton li eklernis en 1980 kiel 14-jara knabo.
Baldaŭ li komencis aktivi en la junulara movado kaj rapide populariĝis
en tiu medio. Meze de la 80-aj jaroj li komencis vaste verki kaj publikigi
plurgazete. Tre frue li elforĝis fluan, preskaŭ elektran stilon,
spicitan per abunda vortostoko kaj tre fajna humuro, iafoje rande de ronĝa
ironio. Ekde tiam lia plumo senbride dediĉiĝis al rakontoj, poemoj,
artikoloj, eseoj kaj surprize abundaj kaj trafaj recenzoj, jen pri libroj, jen
eĉ pri muzikdiskoj kaj filmoj. Krome li ofte prelegis pri literaturaj kaj
kulturaj temoj en plurspecaj esperanto-aranĝoj.
Verko kaj vojo
Libroforme li ĝis nun aperigis: unu rakonton
en La mirinda libro (1984); kvin
rakontojn en Pandemonio (1987);
elhispanigitajn poemojn de Ángel González, en Astura bukedo (1987); plurajn ilustraĵojn kaj du poemetojn en
la antologio Sub la signo de socia muzo
(1987); du sciencfikciajn rakontojn en
Sferoj 6 (1988); ok rakontojn en la
antologio Trezoro (1989);
elhispanigon de la politika eseo Letero
el Palestino (1980) de Santiago Alba Rico; la novelaron Sur la linio (1991); tri sciencfikciajn
rakontojn en Sferoj 8 (1993); ok poemojn en la kvaropa verko Ibere libere (1993); la satiron
La unuan literaturan agnoskon Camacho plukis en
1989, kiam la ĵurio de
La literaturan agadon de Camacho karakterizas
senapelacia strebo al vero kaj sincero. Neniun linion li verkas nur por plaĉi
al iu ajn krom al si mem. Same, li neniun senmeritan flaton malŝparas,
nenion kritikindan tralasas sen riproĉo, neniun blufon akceptas sen
ridindigo kaj neniun fiaĵon renkontas sen publika skurĝo. Polemikojn
li neniam evitas, kiam temas pri defendo de si mem aŭ de aliaj maljuste
atakataj aŭ kalumniataj celtabuloj, aŭ kiam li sentas nepran bezonon
senmaskigi ŝvelvortajn bonzojn, ĉar li abomenas ĉiaspecajn
papecojn kaj pavadojn. Evidente per tiu farmaniero li kolektis ne nur amikojn
kaj admirantojn, sed ankaŭ kontraŭulojn kaj eĉ malamikojn.
Verkmodelojn li certe havas. Li mem alkonfesas
literaturajn influojn de Danilo Kiš kaj Jorge Luis Borges (la unua nur proze,
la dua ankaŭ poezie, ĝis certa grado) kaj stilajn de Fernando de
Diego kaj Karolo Piĉ, kvankam el la dua li verŝajne transprenis nur
la aŭdacon, dum la stilon de la unua li zorge lernis kaj ekspluatis. Aliaj
literaturaj modeloj koncerne esperantan poezion estas parte William Auld (tiu
de La infana raso) kaj Edwin De Kock.
Tamen lia vojo montriĝas esense persona kaj sendependa, eĉ unika,
kvankam li aktive kunlaboris kun pluraj iberiaj aŭtoroj, precipe Miguel
Fernández, Miguel Gutiérrez, Antonio Valén, Hèctor Alòs kaj Abel Montagut, kaj
ankaŭ kun la subskribinto, formante konatan literaturan taĉmenton,
kiun multaj prave aŭ malprave eknomis kaj plu nomas «ibera skolo».
Inspiron Camacho trovas ĉie kaj ĉiel. Senlaca vaganto kaj ĝismedola
kosmopolito, li poemas sur ŝipoj, en aviadiloj, tramoj, trajnoj kaj
metrooj, ĉe restoraciaj tabloj, en hotelaj ĉambroj kaj sur
kafejterasoj en pluraj urboj tra la mondo. Ĉie li kunmiksas kaj fekundigas
disajn kaj buntajn ekpinĉojn el diversaj kulturoj, kredoj, medioj, mitoj.
Ofte aperas bildoj kaj vortumoj el la araba mondo – jen neforviŝebla spuro
de lia iama universitata strebado – sed ensceniĝas ankaŭ la kristana
universo sub la formo de bibliaj referencoj intelekte asimilitaj, kaj ne mankas
eroj el la klasika atmosfero latina kaj helena. Ĉion ĉi la aŭtoro
apenaŭ paŝtelas, sen troa emfazo de tonoj, koloroj kaj nuancoj, kaj
tiel li prudente evitigas al ni enuon aŭ ĝenan impreson pri kiĉa
pretendemo. Jen ĉi-tembre kuŝas, laŭ mi, la ĝusta mezuro de
plaĉa moderno. Camacho ĉiupaŝe forpuŝas la konvenciojn kaj
rutinojn de klasikistoj – eĉ kiam li poemas kun ĉioenordaj rimoj kaj
ritmoj – sed samtempe lin ne logas nek devojigas la ekscesoj kaj provokoj de
modernistoj. Li do estas poeto kerne moderna sed neniel modernisma, kaj ĝuste
tio konsistigas lian atuton kaj novecon sine de la poezia fluo esperantlingva.
Politikon li ne evitas. Kruelon kaj agresemon li
draŝas kaj forpuŝas, kaj eĉ bestorajtoj ne fremdas al lia
homeco. Tamen li penas – ne ĉiam sukcese – eviti la danĝerajn rifojn
de engaĝa evidentismo, aŭ alivorte, lin naŭzas banaliga
vortumado de politikaj starpunktoj, ĉar la forton de poezio li sentas
ankrita ĉe la moto «la malnovon diru nove», kiun li volonte transformus al
«la banalon diru malbanale, eĉ kiam temas pri indignoj universalaj – aŭ
preskaŭ».
Lian vervon ekscitas kaj fekundigas ne nur korkaresaj pejzaĝoj, ravaj
konturoj de ina korpo aŭ nervotuŝa pendolado de homaj grandiozoj kaj
frivoloj, sed eĉ kriĉoj, krabloj kaj karapacoj de bestoj ĉiaspecaj,
precipe insektoj, kaj ankaŭ dinosaŭroj kaj vespertoj, mandriloj kaj
lumbrikoj, skorpioj kaj lacertoj, kaj eĉ stranganomaj fosilioj, plus
planedoj, galaksioj, atomoj kaj la plej ekzotaj partikloj de nia bunta
universo. Kontraston inter ĉiea, perpleksiga mikromondo kaj plene vivanta,
mitokrea makrokosmo la nun prezentata kolekto montras pli frape kaj pli detale,
ol la antaŭa poemado de Camacho.
Lian liron vibrigas ĉio kapabla impresi la okulojn kaj tikli la
orelojn. La plej etajn detalojn kaj estaĵojn li trovas iel cerbumigaj kaj
inspiraj, kapablaj kunŝpini la subŝtofon de verkinda kaj nepre
eternigota poemo, eĉ se nur kelklinia. Li iel fariĝis poeto de la ĉiomo,
de ambaŭ universoj, la facilgeste enmanigebla kaj la nur po-ete
perceptebla. Evidente tio kuntrenas ankaŭ riskojn. Ne ĉiam li
sukcesas entuziasmige kaj freŝbilde vortumi sian raviĝon aŭ
enpensiĝon antaŭ liliputa vivaĵo aŭ muta siliko, sed tiaj
fiaskaj aŭ malvarmaj enpoemiĝoj vere maloftas.
Evoluo
Gonçalo Neves