Mao Zifu

Laŭ la libra titolo "Marina" kaj la kovrilo legemuloj povas diveni ke la romano de Sten Johansson temas pri seksalloga virino. Jes, la libro prezentas la kreskon de la ĉefrolulino Marina kaj ties malkreskon - perdi ne nur la korpon sed ankaŭ la naturan dispozicion. La daŭro nelineara sterniĝis de la infaneco ĝis la maturaĝeco, de 1970 ĝis 2007. Paralele la ĉefrolulo Tomas kaj aliaj geroluloj akompanis ŝin jen fore jen apude. Dum la procezo munte montriĝis svedaj vivmanieroj kaj pensmetodoj: la sulko inter generacioj, rilatoj inter parencoj kaj inter geamikoj, sintenoj al lingvaj problemoj, politiko, internaciaj eventoj ktp.

Kiel leginto, recenzante, mi devas ne malkaŝi la detalan intrigon. La priskribo de Istv¨¢n Ertl sufiĉas: Sten Johansson verkis modernan romanon, ... [eltondita de la recenzinto (e.d.r)] kun riĉa mozaiko de tridimensiaj rolantoj. Tekstofluo ne ĉiam kronologia efikas filmece kaj katenas la atenton.

La intrigo ne estas tro komplika. Sed la aŭtoro faris ĝin tre alloga. La surpriza solvo de la enigmo aperas nur ĉe la fino.

Leginda aŭ ne? Ĉiu havu sian guston. Pri tio Johansson mem aludis per la suba peco en la romano:

Estas plezura novaĵo, kiam li iom post iom ekkonscias, ke libro povas krei tute novajn imagojn kaj ideojn en lia kapo, kvazaŭ ĉiu libro enhavus plurajn kaŝitajn rakontojn. Li demandas sin, ĉu nur li vidas tiujn aliajn rakontojn.

Legante, mi pensis de tempo al tempo pri miaj spertoj de la infaneco ĝis nun. Kion ĉinaj infanoj faris kaj volis dum la 1970aj jaroj? Kaj junuloj poste? Kaj mezaĝuloj nun? Kiom da virinoj kiel Marina troviĝas ĉirkaŭ mi? Kiom da viroj kiel Tomas?... Multajn nefikciajn rakontojn mi vidis. Verŝajne ia realo tuŝeblas. Ribelemaj gejunuloj ŝteletas, konsumas narkotaĵojn kaj sian junecon, luktas por la vivo, ne scias, kiun vojon preni... Estas espereble kaj kredeble ke tiu ĉi romano interesas personojn nemalmultajn. La modernecon modernuloj preferas ĉar temoj pri praa historio kaj fora futuro jam ne mankas; klasikaĵoj ektedis esperantistojn.

Sendube tedas ankaŭ klasikaj fraztipoj kiel iu-faras-ion. Do ni aprezas relative freŝajn strukturojn, kiuj salas la tekston. Ĉi-libre rimarkindaj estas ekzemple la jenaj lingvaj fenomenoj:

1. prepozicio+ki-vorto+infinitivo aŭ prepozicio+ki-subfrazo

>> Marina plu ploras, dum ŝiaj gepatroj disputas pri kiel eduki ŝin.

>> Eble Avo aĉetos ion novan per kio vergi lin, kvankam Avino ne menciis tion.

>> Kaj cetere vi havas nenion pri kio honti.

>> Ĉu li agis same kiel Tomas, kolektante picebranĉojn kaj sekajn herbojn sur kiuj kuŝi en la fojnejo?

>> Nilla diras nenion pri kien ŝi iros.

>> Ili estas ege trafaj pri kiel homoj kondutas.

>> Efektive nun ŝajnas, ke ŝi nenion rakontis pri kiam ŝi transloĝiĝis urben.

2. ŝparaj esprimoj

>> Post la venko de Margaret Thatcher en la parlamentaj elektoj, Paĉjo unue hezitas, ĉu eble bojkoti Brition.

>> Ŝi helpas lin kolekti la hurdojn kaj diversajn aliajn ilojn, poste ili sidas babilante kelkan tempon en la budo, antaŭ ol li ŝlosas kaj ili disiras.

>> Kaj kion tiu Olle Molin vere aspiras? Renkontiĝi, nu bone. Sed por kio?

>> “Rigardu tie fore”, diras Tomas. “Aspektas kiel foko.”

>> “Jen staru, knabo, kaj klinu vin antaŭen!” La spiregoj post kvar aŭ kvin batoj.

>> Krom la problemo pri akvo, la domo estas tute moderna. Malnova ligna domo, sed modernigita. Pumpilo ĉe la puto, akvohejtilo, telefono, televido, elektraj forno, fridujo, frostujo, lavmaŝino – entute ĉio.

>> Arne venos je la sesa, proksimume. Nun jam estas kvarono post, sed tio ne gravas.

>> Vintre ne funkcias la amuzejo Tivoli, sed troviĝas multaj aliaj aferoj por rigardi. Venenaj serpentoj en la zoologia ĝardeno, kaj kosmaj aferoj en la observatorio.

3. frazigado de frazelementoj aŭ subfrazoj (retorika funkcio de punkto)

>> Tomas ne scias, kiel estas havi patron. Nek fraton.

>> Ŝi ja havas. Ĉion!

>> Ĉi-somere Marina ne iros naĝi. Entute neniam.

>> Sed ŝi neniam kuraĝus tion fari. Ne pro kulposento.

>> Neniam antaŭe ŝi montris signojn de aventuremo. Pli ofte de timemo. Kaj de obstino.

>> Kaj eksterdome oni flaras la veteron de la tago. Pluvon. Polvan sunvarmon. Akran, nazincitan fulmotondron. Aŭ – je Kristnasko – falontan neĝon.

>> Se Arne kromlaboras, li devus telefoni por averti pri tio kaj prokrasti la viran semajnfinon. Aŭ eĉ nuligi ĝin.

>> Iomete li ja malsatas. Kaj malvarmas.

>> Eble li povos resti en la vendejo ĝis matene. Se oni ne fermos ĝin.

>> Kelkaj aferoj tamen estas evidentaj. Ke ŝi ne interrompu la parolon de plenkreskulo. Ke ŝi entute ne parolu laŭte. Ke ŝi ne paŝadu nudpiede en la domo, nek klakante per siaj svedaj lignoŝuoj. Kaj ke ŝi eliru vestite en bela kaj zorge gladita robo, ne en truita ĝinzo kaj paliĝinta, eluzita ĉemizeto senmanika, tra kiu videblas ŝiaj cicoj.

4. neuzado de frazoj kun pronomo aŭ substantivo rolanta kiel subjekto

>> Necesas ĉiutage prizorgi ilin, kaj neniam eblas forvojaĝi.

>> Ne eblas telefoni al Arne, eĉ se tiu estus hejme.

>> Ne facilas rekoni la aŭton de onklo Arne.

>> Ne indas inciti ilin sen nepra neceso.

>> Do, estas plej bone resti ĉi-ekstere.

>> Jam pli ol sufiĉas al ili kuri reen ĝis la loko, kie atendas iliaj bicikloj.

>> Ankaŭ al Ida estis neeble akiri permeson por tia aventuro.

>> Estas tro lacige.

5. e-vortoj el prepozicio+substantivo

enmare, almare, enbuŝe, enmane, enurbe, postlerneje, postkoite, postlabore, permane, surlite, surloke, enaere, enlande, eksterurbe, eldome...

6. neordinaraj esprimoj el ordinaraj vortoj

>> Aliflanke la insulanoj, kiuj malhejmas en siaj kompletoj, kaj kies koloj ŝajnas sufokiĝi pro la nekutima kravato.

>> Sed tiam Serge intervenas, petante ke ŝi permesu al li aĉeti tiun, kiun ŝi plej ŝatas. Jen la pinto de ŝia restado en Parizo!

>> Efektive, la vespero sukcesas bone.

>> Unuafoje en pluraj jaroj ŝi nun laŭtlegas ĵus verkitajn poemojn, lekante lian laŭdon kiel kato kremon.

>> Parolante ŝi havas Skanian akĉenton. Precipe kiam ŝi telefone interparolas kun parenco en la hejma provinco, ŝia dialekto floras.

>> Feliĉe Tomas ne portas la koron sur la pinto de la lango. Male, li kutimas ĉiam pensi antaŭ ol diri ion, eĉ en ĉiutagaj situacioj.

>> Mi ne deziras kontakton kun la iamo.

7. uzado de retorikaj figuroj

>> La sola rezulto estas, ke ŝia buŝo tute sekiĝas kiel Saharo.

>> Iel ŝi volus konservi tiun doloron ĝis la sekva jaro, ĉar ĝi estas memoraĵo, pruvo pri tiu somera semajno.

>> Ŝi provis ĝin en la necesejo, kaj tio aspektis kiel sep jaroj da mizero.

>> Tamen Ida certe ne riskos demandi, kiaspecan stomakdoloron ŝi havas, ĉar ŝi mem sendube ne menstruos en cent jaroj ankoraŭ.

>> Dum kumulusoj remuldiĝas supre kaj akvokirloj lirlas sube, ili babilas pri ĉio kaj nenio.

>> Tomas ĉi-momente ne soifas je biero sed je la vero.

>> Ŝi kuiras kafon, pretigas sandviĉojn, portas pletojn kun tasoj kaj teleretoj, kaj fine lavas, lavas, lavas.

>> Li forlasas la lokon kaj la memorojn por reiri urben.

Estas tre lacige, se listi ĉiujn ekzemplojn por ĉiu karaktero. Kvankam ne neeblas elfosi ĉion bezonatan el la bitlibro. Permuse kopii sufiĉas kaj ne necesas indiki la originan paĝon. La supraj limigitaj ekzemploj sentigas al legantoj la freŝecon, fluecon, maturecon kaj malpezecon de la lingvaĵo. Tiuj ecoj garantias ke legado estos plezuro. Trafaj kaj koncizaj esprimoj ŝparigas tempon kaj energion kvazaŭ plezurvojaĝanto estus akompanata de ĉarma kaj lerta gvidantino.

Vere, okule travojaĝante ĉi libron, ni povas senti la apartajn pejzaĝojn de la verkado ĉe Johansson. La lerta priskribado de natura kaj socia medioj pagaje akcelas la evoluon de la intrigo, pentraĵe reliefigas la figurojn de rolantoj, prisme rivelas personajn korstatojn kaj socian fonon, poezie plialtigas buntajn atmosferojn... Jen kelkaj ekzemploj:

>> Estas fruprintempa tago. Pala suno lumas sur la ĵusvekita pejzaĝo, kiu ankoraŭ ne verdiĝis. Nur vojrande jen kaj jen ekbrilas flavaj punktaroj de ĉevalpiedoj.

>> Nilla tamen ne trovas ĝin paradizo. Ŝi estas unu el la gejunuloj, kun kiuj li fojfoje dividas fumon. ... [e.d.r] Dum kumulusoj remuldiĝas supre kaj akvokirloj lirlas sube, ili babilas pri ĉio kaj nenio. Ĉirkaŭe aŭdiĝas urbaj sonoj kvazaŭ de fore, kvankam ili sidas meze de la urbo. Eble la fumo iel maldensigis la realon aŭ kreskigis la distancojn.

>> “Vi gravedigis min.”

Tomas konsterniĝas kaj dum momento ne scias kion pensi. Li rigardas ĉirkaŭ si. La arboj susuras. Fore promenas paro da maljunuloj kaj kuras gaja hundeto. Cetere nenio ĝenas. Nur tiuj vortoj de Nilla, al kiuj li devas iel reagi.

>> Estas varmeta printempa vespero. Apude salikoj jam ekfloras, kaj betuloj havas tiun violan koloron, kiu anoncas baldaŭan ekfoliadon. Ŝi surmetis striktan bluzon kaj tenas la jakon surbrake. La vento tremigas la lanugojn de ŝiaj brakoj. ... [e.d.r] La trotuaro estas glita de neĝokaĉo, kaj ŝi senpacience paŝas inter flakoj da degelaĵo sur la piedvojo hejmen. Fekedzino! Ne eblas kompreni, kial li lasas tiun virinon decidi pri lia vivo.

Videblas ke el tiuj priskriboj iuj efektive havas metaforajn signifojn kiel en poezio. Nu, bildoj miksiĝas kun sentoj plurdimensie... Pli detalaj analizoj estas superfluaj. Saĝaj kaj la legantoj kaj la aŭtoro.

Menciinde, ke Marina estas denaska esperantisto. El tio, sed tamen, legontoj nepre ne havu la divenon ke en la romano ekzistus tedegaj propagandoj pri la t.n. ismo, paco, facileco, frateco, amikeco ktp. Tute male, al ŝi enuigaj estis E-kongresoj. Ŝi ne fariĝis pupo por la movado. Ribelante kontraŭ korpomovaj kongresoj kiel kontraŭ sia patro nudenaĝema ŝi amare mokis la situacion espertrompan pere de la mano de Johansson:

En la kongreso ĉeestas ankaŭ unu franca knabino, kiu ŝajnas esti proksimume dekkvinjara. Marina iutage kuraĝas ekparoli al ŝi. Tamen, ne facilas havi veran kontakton.

“Mi ne komprendas”, diras la knabino. “Vi parlas franca?”

“Ne, bedaŭrinde ne. Do you speak English?”

“Anglais? Non, pas du tout.”

“Kiel vi nomiĝas?”

“Kio?”

“Via nomo? Mi estas Marina.”

Ŝi montras al sia brusto, kvazaŭ per signolingvo, kaj tion la francino komprenas.

“Ah. Mi Jacqueline. Mi estas Francio.”

Je tiu momento en la konversacio aperas la franca sennaciulo proponante, ke li interpretu por ili. Sed al Marina interkonatiĝo per interpretisto ne tre plaĉas, do la provo finiĝas sensukcese.

En tiu ĉi dialogo floras kaj prosperas trajtoj de konversacio kaj parolmanieroj aranĝitaj de la aŭtoro al roluloj. Similaj dialogoj viglaj kun individueco vivoverigis rolantojn.

Parenteze: Esperanto estas nur lingvo kiel ĉiuj aliaj lingvoj. Per ĝi oni povas vole aŭ kontraŭvole fari ĉion kaj nenion, bonan kaj malican; esperantistoj probable estas kiaj ajn: veraj, falsaj, sinceraj, perfidemaj, pacamaj, militarismaj...

Ĉiu posedas siajn emon kaj amon.

La vortoj de la libro mem parolu: leginda, legenda.

Changde, 2014.12.29

Reen al:

Marina

Sten Johansson

Ĉefpaĝo originala literaturo