Li ne pigras sur
siaj laŭroj
La lingvo
serena. Plena originala verkaro. Baldur Ragnarsson.
Pisa: Edistudio, 2007. 799p. 18cm. ISBN 9788870360783. Prezo: € 27,00
Sur la skribotablo de la recenzanto kuŝas volumo
ne nur dika, sed ankaŭ tre riĉa, bunta kaj ampleksa. En ĝi defilas
ne malpli ol 108 poemoj kaj 66 plurĝenraj kaj malsamlongaj prozaj tekstoj
de la konata kaj elstara islanda poeto, literaturkritikisto, eseisto kaj
tradukisto Baldur Ragnarsson (n. 1930), krom uverturo da 7
diversaŭtoraj eseoj pri lia poezio.
Marjorie Boulton (Etaj pensoj antaŭ ega kolekto), Jorge Camacho (Baldur Ragnarsson, duklinga poeziisto)
kaj de Edwin de Kock (Baldur Ragnarsson
kaj mi) elmetas ĉefe personajn rememorojn pri konatiĝo kun la
aŭtoro kaj senpretende ŝparvortajn (tamen interesajn) pripensojn pri la
ĉefaj facetoj de lia talento. Same mallonge sed tre dense Probal
Daŝgupto (Proceza poeto) liveras
originalan, profundan kaj fruktodone cerbostreĉan analizon pri kelkaj
poemoj el la kolekto. En pli longa (19‑paĝa) eseo (La poezio de Baldur Ragnarsson: tradiciismo
renkontas modernismon) Humphrey Tonkin trafe lokas la aŭtoron en la
historia fluo de la esperanta poezio, skizas liajn ĉefajn literaturajn influojn,
kaj verdajn kaj etnajn, kaj ligas lian poemadon al lia propra literatura
teoriumado, renkontebla en la dua parto de la nuna volumo. La simillongan (16‑paĝan),
erudician kaj konvinkan eseon de Nicola Ruggiero (La ĉerizarboj de Baldur Ragnarsson) okupas nur unu
ĉefideo: la influo (ĉu evidenta, ĉu kaŝa) de la greka poeto
Konstantinos Kavafis sur la produktadon de nia islanda bardo. Ĉi unuan
parton inde epilogas 28-paĝa eseo de Mauro Nervi (Laŭ dezerto retorika: Baldur Ragnarsson kaj la etiko de silento),
legebla ankaŭ rete[1].
Ĝi pintas ĉi-parte, ne tiom pro sia longeco, sed ĉefe tial, ke
ĝi fake, gvide kaj detale (tamen sen vanaj digresioj) traarkas la tutan
poezian itineron de nia serena eminentulo. La suprajn eseojn (precipe la kvar
lastajn) mi rekomendas legi almenaŭ dufoje: antaŭ kaj post tralego de
la tuj sekvaj poemaroj. Tion mi faris kun granda profito.
La duan parton malfermas la du konataj poemaroj Ŝtupoj sen nomo kaj Esploroj, eldonitaj de Régulo Pérez ĉe
Stafeto, respektive en 1959 kaj 1973, kaj fermas fasketo da 16 Aldonaj poemoj, verkitaj inter 1955 kaj
2007 kaj distie publikigitaj aŭ unuafoje aperantaj. Nervi informas, ke la
du poemaroj prezentiĝas en formo
reviziita ekskluzive por ĉi tiu eldono. Kvankam la ŝanĝoj
estas nek multaj nek gravaj, tamen komparo inter la la Stafeta kaj la Edistudia
eldonoj montras konstantan zorgon precizigi la tropojn kaj poluri la
lingvaĵon: (plen’ > fort’) kaj virto, larĝegaj
stratoj > stratoj sen difino, vojon (fari > plani), vako (ankoraŭa > finomanka),
molliniaj > mole konturaj, kun multa
scienco > ja tre erudicie, (ridetis > grimacis) triste, (ŝvelantan > veluran) molon, sunaj sagoj tiklis miajn (plandojn > vangojn). Aliiĝas ankaŭ la titoloj de apartaj poemoj: La magoj > La optimistoj, Akvoj >
Speguloj, Vi skribis pri la vitroj > Vitroj.
En la unua alititola poemo la aŭtoro proponas ankaŭ, inter pluraj
etaj plibonigoj, kuriozan pronoman modifon (ni
> ili), kiu ŝanĝas la
tonon de la mesaĝo kaj eble signas subkonscian distanciĝon disde la
kristana tradicio. En alia poemo metamorfoziĝas eĉ tuta mitologia figuro,
bedaŭrinde kun mistajpo: de Sizifo
> de la riverdio Sefizo (anstataŭ
la ĝusta “Cefizo”). En Ŝtupoj
sen nomo, kelkaj poemoj el la Tria Ŝtupo (12a, 13a, 14a, 16a, 17a) draste
transformiĝas enhave, kvankam ne metrike. Samverke kaj samŝtupe, la
poemo 19a liveras la finan verson, kiu mankas ĉe Stafeto (verŝajne
pro komposta koboldo) kaj la 21a prezentas plibonigon en la 5a strofo kaj ege
pli bonan redakton de la lastaj tri strofoj. Interesajn modifojn ricevas
ankaŭ la prologo de Esploroj. Maturiĝo
alportas bezonon pluraligi, nuanci kaj mildigi: Por mi poezio estas esploro; kaj maniero kapti (disfluantan penson > disfluantajn pensojn kaj impresojn) por (ĝin
> ilin) fiksi en spaco kaj tempo; La
sentoj estas (la miaj; > miaj,) (neniel aliaj personoj > aliaj
personoj apenaŭ) povas ilin
sperti absolute same; mi ja deziras
doni, ne nur elmeti mian memon sur publikan tablon por profana dissekcado
> mi deziras laŭeble partoprenigi
aliajn en miaj spertoj, sentoj kaj pensoj.
La poezio de Ragnarsson estas intelekte postula. Oni
ne serĉu en ĝi lindajn madrigalojn aŭ pepajn najtingalojn.
Kvankam serena, lia liro abomenas serenadojn. Ĉio ĝermas,
disvolviĝas kaj vortumiĝas ene de lia fekunda kaj kribrema menso.
Ankaŭ eksteraj pejzaĝoj tien transŝoviĝas kaj tie trovas
sian ekzistokialon. Ĝi elfiltras frapan aŭ subtilan gangon (eĉ
kiam ĉi lasta fontas el kulturaj aŭ metrikaj konvencioj) kaj liveras
rafinitan, puran, iasence perfektan poezion. Al liaj poemoj eblas kaj indas reveni
ofte. Oni trovas ilin ĉiam novaj, defiaj kaj stimulaj. La sama leganto en
malsamaj okazoj eble malsame interpretos liajn bildojn kaj figurojn. Tio venas
ne de eventuala komplikeco aŭ hermetikeco de lia poezio, sed de trajto,
kiu diferencigas poeton eternan disde poeto nur efemera aŭ laŭmoda:
la kapablo naski mensan malkvieton.
La trian parton ĉi-voluman konsistigas eseoj,
artikoloj, prelegoj, recenzoj, prefacoj kaj postparoloj, dediĉitaj al tri
ĉefaj temoj, al kiuj respondas sama nombro da ĉapitroj: esperanta
literaturo originala kaj tradukita (216 p.); literatura teorio
(141 p.); islandaj lingvo kaj literaturo (96 p.). Pri ĉiuj
ĉi temoj Ragnarsson montras sin fidinda fakulo. Tamen li ne kirasas sin
per apenaŭ penetrebla ĵargono, bedaŭrinde ofta ĉe fakuloj.
Lia stilo fluas, kaj ĉiam klaras lia maniero aliri, elmeti kaj ekspliki
ŝajne komplikajn aferojn. Elstaran lokon, ne nur ĉi-parte, sed en la
tuta kolekto, okupas lia 64‑paĝa La
poezia arto, aro da kvin prelegoj faritaj kadre de la 26a Kultura
Semajnfino de Sarlanda Esperanto-Ligo en 1986 kaj libroforme eldonitaj de Artur
E. Iltis (t.e. de Reinhard Haupenthal) en 1988. Jen nepra legaĵo por iu
ajn serioza amanto aŭ studanto de la esperanta poezio. Fine de la kvina prelego
la aŭtoro atentigas, ke la temo
estas vasta kaj malfacile traktebla kaj ke ĝi eventuale impresis vin kiel komplika, eble tro komplika en mia
prezento. Tamen lia timo estas tute senbaza: post lego kaj relego de lia
eskvizita pritrakto, ĉio ŝajnas ege klara kaj travidebla. Poeto kaj
eseisto osmoze kunekzistas en la sama persono. Ili nutras kaj influas sin
reciproke. Tio estas eble la ĉefa ŝlosilo de la unikeco de Ragnarsson
kiel esperanta verkisto.
La libro plaĉas ankaŭ kiel fizika
produkto. Ĝi estas kompetente redaktita kaj bele eldonita. Ĝin
ŝirmas glacea jaketo kun plenpaĝa kolora portreto de la aŭtoro. La
unua jaketa faldoklapo cite resumas la sintenon de Ragnarsson pri la lingvo kaj
ankaŭ pravigas la titolon de la kolekto: ĝia fonetika skribmaniero, ĝia vortofara travidebleco,
ĝia celado al alta idealo, similas al serena ĉielo. [...] Tian senton pri Esperanto kiel lingvo
serena mi transportis tute senbare kaj
nature en ĝian literaturan mondon.
Feliĉe la subtitolo plena originala verkaro ne plu estas aktuala. Nur kelkajn monatojn
post la nuna eldono, aperis ĉe Mondial La
neceso akceptebla, 116‑paĝa volumo, kiu enhavas la plej novajn originalajn poemojn de la
islanda verkisto, kreitajn en 2007 kaj 2008. Krome, sameldoneje kaj
preskaŭ samtempe eliris du pliaj dikaj elislandaj tradukoj de Ragnarsson. Sojle
de 80-jariĝo, nia serena poeto videble ne pigras sur siaj laŭroj nek formetas
sian plumon.
Laste mi menciu, ke en la nuna kolekto mankas la
poemo Post tiom da jaroj, aperinta en
la festlibro Speciale por Henri Vatré
(p. 58), eldonita de Artur E. Iltis en 1988. Interkonsente kun la
aŭtoro, mi plene citu ĝin recenzoŝlose, por iel ripari la mankon:
Post tiom
da jaroj verki trasenteme
ne plu
senciĝas, ĉeas la realo
komplika
tro, kaj kontraŭ lasta falo
nenio nin
protektas.
Tamen ĝeme
ni ne
esprimu nin, dum tiuj ondoj
plu nin
subportas, kies vastaj krestoj
neniel
cedas pri siaj brilogestoj
sub
ĉiel’ ŝanĝiĝanta.
Vagabondoj
ni kredas
nin, sed tamen niaj ŝipoj
gvideblas
minimume, ilin pelas
ventoj kaj
kurentoj, kaj nenion celas
homdeciditan,
forestas la precipoj.
La rando
nin atendas, ne haveno,
falo
duobla: de ŝipoj kaj kurteno.
Gonçalo
Neves