TTT-ejo de UEA
| |
|
TTT-ejo de UEA |
|
Trevor Steele - Kvazaŭ amdeklaro Gerrit Berveling Jam en sia unua romano (SED
NUR FRAGMENTO), kiun por FONTO
mi recenzis siatempe, nomante ĝin plej funde
esperantisma romano, kvankam Esperanto en ĝi ne rolas: temas ja pri
serĉado je internacia interkompreno, pri respekto antaŭ plej malsamaj
kulturoj, pri humaneco ktp), sed ankaŭ en pluraj postaj verkoj Trevor
Steele montris, ke gravas por li ne nur la tuj-palpebla realo. Unufoje li
eĉ verkis romanon pri Jesuo. Pri Paŭlo ĝis nun li nur havis la
ekimpulson, la ideojn, la planon eble. Scipovante legi la germanan, li foje
petis min sendi mian ekzempleron de DIE
MYSTIK DES APOSTELS PAULUS (La mistiko de
la apostolo Paŭlo) de Albert Schweitzer al li, por ke li pli funde studu
tiun figuron en frua Kristanismo. Sed ial tio ne konkretiĝis en romanon.
Persone mi tre bedaŭras. Mi ne absolute ĉion legis, kion Trevor aperigis,
sed ja la plimulton. Rerigardante al lia aŭtora itinero ĝis nun, mi
ŝatus iom reliefigi kelkajn trajtojn de lia mirinda verkaro. Estas inter
ili aro da romanoj, supozeble por lia sinkompreno nepre centra: tiuj pri
Aŭstralio kaj ĝia evoluo. Aŭstralio en la konscio de
eŭropanoj komenciĝis kiel punkolonio por blankuloj, kiujn en
Eŭropo, precipe en Britujo, oni ne plu povis toleri: mortpuno eble estis konsiderata
tro grava puno por pluraj kondamnitoj, do oni tiujn ekzilis al la alia flanko de
la planedo. Sed Aŭstralio ne estis senhoma, loĝis tie, vivis, amoris
kaj kverelis inter si tie aborigenaj triboj. La origine Latina vorto
“aborigeno” signife indikas, ke ili tie estis jam “deorigine”, dekomence – do
longe antaŭ la alveno de la unua blankulo. Al la pune ekzilitoj el
Eŭropo aldoniĝis aliaj, inkluzive de terkulturistoj, ŝafbredistoj,
misiistoj, sed same orserĉistoj ktp. La homoj kun Eŭropa deveno,
ĉu serioze altedukitaj ĉu preskaŭ senedukaj, preskaŭ nenion
sciis nek komprenis pri la aborigenoj. Ili ekposedprenis teritoriojn, kion la
aborigenoj komence tute ne komprenis: kiel eblus posedi grundon, do malpermesi
al aliaj troviĝi tie? Eŭropanoj kunportis pafilojn, aborigenoj havis
pikilojn, lancojn, ponardojn – tre malegala fariĝis la multa batalado. En FLUGI
KUN KAKATUOJ Trevor Steele tiun kolizion
inter kulturoj tre elvokive pentras: en la Brita kolonio Okcidenta
Aŭstralio la blankaj setlantoj ignoras la rajtojn de la aborigenoj, murdas
kaj forĉasas ilin – foje eĉ fariĝas kvazaŭ sporto ĉasi
nigrulojn. La mastroj en Londono volas agi kiel ĝentlemanoj, postulas do,
ke la aborigenojn oni traktu inde, laŭ homaj rajtoj, humane – sed surloke la
farmistoj tion ne komprenas: la “nigoj” rabas la ŝafojn, do necesas gardi
sin kontraŭ “tiuj ŝtelistoj”. La atento fokusiĝas al du junuloj:
Billy Dixon, naiva deca juna angla enmigrinto, kiu esperas riĉiĝi en
la kolonio, kaj Jangabara, multtalenta junulo el la Banubi-tribo, elpelita pro sia
ignoro de seksaj tabuoj. Tiuj du soleculoj amikiĝas – sed la rasokonflikto
restas baro inter ili. La romano montras nigrulon, kiu lernis agi preskaŭ blankule,
sed ja restas si mem: unue perforte, poste neperforte Jangabara sukcesas dum
kelkaj jaroj haltigi la blankulan invadon, sed perfido deinterne kaj
daŭraj kampanjoj de la polico igas ĉion fariĝi tragedio. PARADIZO ŜTELITA metas
en la fokuson de l’ atento la sorton de la loĝantoj de Tasmanio. Ĉu
genocido, ĉu missorto aŭ nura hazardo? La kolonia registaro
daŭre proklamis kaj avancigis humanan traktadon de aborigenoj. Sed
malsanoj, forraboj de aborigeninoj, intertribaj kvereloj rezulte de blankula
invado kunefikis ekstermi ilin. Kelkcent homoj sin konfidis al la protekto de amika
kaj fidata blankulo, Robinson, kiu kondukos ilin en sendaĝeron kaj sekurecon.
Sed lia protektado pri la homoj, kiujn funde li ne komprenis, iel fariĝis
perfido – li mortis riĉulo glorata en Britujo. Ofte tiaj renkontiĝoj inter blankuloj kaj
aborigenoj finiĝis terure. Tion Trevor Steele montras; pri similaĵoj inter
la rolantoj de tiu ĉi romano kaj historiaj personoj kulpas ne la
aŭtoro sed la historio mem, averte li skribas en PARADIZO
ŜTELITA; – la samon plurloke li povus
meti. Sed ĉu tio signifas, ke li “nur” kopias la historion? Ĉu nenion
propran ni ricevas de li? – Male, mi dirus: li verkas kiel vera romanisto:
prenas individuon, kiun li montras kiel homon vivantan, tute identigeblan,
rekoneblan – kaj tiun li kontrastigas kun kelkaj aliaj palpeblaj personoj,
kiujn li igas roli en la tragedio. Legante oni forgesas, ĉu temas pri
fikcio ĉu ne. Ja ne gravas: gravas, ke “jen nia mondo!“. La Robinson supre
menciita estas persono, kiu klare provas kompreni la aborigenojn, savi ilin el
ekstermiĝo, sed li ne sukcesas kapti ilian menson, kaj restas strebanto
gravigi sin mem antaŭ siaj kunbritoj hejme – kaj ĝuste tiel agante li
kunefikas en la pereon de la Tasmanianoj. LA FOTOALBUMO –
du volumoj – estas grandioze planita portreto pri Aŭstralia familio, en
kiu helpe de fotoj imagitaj oni ekkonas la membrojn de la familio, kun iliaj esperoj,
atendoj, klopodoj, elreviĝoj ktp – unuflanke tre riĉa pentraĵo,
sed aliflanke mi restas kun la impreso, ke iel mankas resuma apoteozo. Sed eble
foje sekvos tria volumo … DIO NE HAVAS EKLEZION ĝis
nun estas la lasta el liaj “Aŭstraliaj romanoj”. Mi legis ĝin
kvazaŭ iaspecan amdeklaron al “la abigoreno”. Trevor Steele klare
konscias, ke la siatempa mito pri la “senmakula sovaĝulo” en la fruaj
jardekoj post la malkovro de Ameriko estis fakte ia miskompreno, sed aliflanke
ŝajne tiaj “sovaĝuloj” iel retenas ion el nia ĝenerala homeco,
kion ni “nesovaĝuloj” tro ofte forgesas. Vere, nepre leginda
atestaĵo! Esperantujo estu fiera pri tia aŭtoro.
Reen al:
|