Esperanto

LA INTERNACIA LINGVO

İnsanlar Esperanto’yu çok farklı amaçlar için kullanıyorlar, esas olarak da farklı ülkelerden insanlar ile arkadaş olabilmek için.

Çoğu kişiye göre Esperanto farklı diller konuşan kişiler arasında daha adil ve eşitlikçi bir iletişim için temeli sunmaktadır.

Kolay ve zengin

Esperanto’yu insanlar anadillerine ve belki başka dillere ilave olarak kullanmaktadırlar. Esperanto farklı dil toplulukları arasında bir köprüdür.

Hızlı öğrenilebilen, zengin ifade imkanı sağlayan

Esperanto diğer dillere nazaran çok daha fazla hızlı öğrenilebilmektedir; dil kurallı ve basit prensipler üzerine dayalıdır:

    • Telaffüz: Esperanto’nun telaffuzu düzenlidir. Her bir harf her zaman aynı sesi vermektedir ve her bir ses tek bir şekilde seslendirilmektedir. Aynen Türkçe dilinde olduğu gibi.

  • Dilbilgisi: Esperanto’nun çok az kuralı vardır; ve bunlar her zaman geçerlidir. Örnek olarak fiilerin hepsi düzenlidir. [Ör.:] Mi lernas – [öğreniyorum]; li lernas – [o (erkek) öğreniyor] Vi estas – [sen/siz …siniz]; ili estas – [onlar …dır].
  • Kelime haznesi: Esperanto dilini kullanan kişi öğrenmiş olduğu kök kelimelerden yeni kelimeler türetebilir. Örneğin:
    labori-[çalışmak], laborejo-[ofis], laboranto-[işçi], lerni-[öğrenmek], lernejo-[okul], lernanto-[öğrenci],
    danci-[dans etmek], dancejo-[diskotek], dancanto-[dansçı].

En sıkkullanılan 500 kelime/kelime kökünden 2.000 den fazla kullanılabilir kelime türetmek mümkündür; ilk iletişim için bu çok iyi bir temel sağlamaktadır. Düzenli kelime türetme, Esperanto’nun çok hızlı öğrenilmesine katkıda bulunmaktadır. Bir çok insan Esperanto’yu 20 ile 50 saatlik bir öğrenme süresinden sonra pratik olarak kullanabilmektedir. Yarım ya da bir sene sonra bu kişiler Esperanto eğitimi vermeye başlamaktadırlar. Bu hızlı öğrenilebilmesinden dolayı Esperanto toplumu bazı zamanlar çok hızlı büyümekte ve bu da çok heyecan verici olmaktadır.

Pratik

Esperanto ile iletişim sayesinde, bir çok ülkeye seyahat etmek ve oradaki kişilerle buluşmak çok kolaydır.

  • Çok kültürlü organizasyonlarımız vardır: tüm dünyadan gelen insanlarla buluşmak ve onlarla akıcı şekilde konuşabilmek, birlikte oyunlar oynamak ve dans etmek çok harika bir şeydir. “Internet ‘fiziki mesafeleri’ yok ediyor ve Esperanto dili de ‘dil mesafelerini’ yok ediyor. Dolayısı ile, Internet ve Esperanto uluslararası iletişim için çok iyi bir çift oluşturuyorlar!” diyor İsveç’ten Henning Sato von Rosen. En büyük organizasyon olan Uluslararası Kongre , her sene tüm bir hafta boyunca binlerce katılımcıya buluşma imkanı sağlıyor. Bunun dışında onlarca başka ülkede başka bir çok organizasyonlar tertiplenmektedir. Uluslararası Gençlik Kongresi sırasında onlarca ülkeden genç çocuklar bir araya gelmektedirler..
  • Internet bizim için ideal bir yerdir: biz iletişimi seven uluslararası heyecanlı bir toplulukuz.

Tarafsız

Esperanto bir uluslararası dildir. Onu konuşan kişilere aittir, ve her çeşit amaç için kullanılabilir. Bu anlamda tarafsız bir dildir ve insanlar ile ülkelerin birbirlerini daha iyi anlayabilmelerine katkıda bulunma amacını taşımaktadır.

Esperanto toplumunda dili konuşanlar arasında genelde hep bir arkadaşlık ve birliktelik hissi bulunur. Esperanto dili tartışmak, birlikte çalışmak ve eğlenmek için kullanılır.

Esperanto konuşanlar ana dillerini kendi halkı arasında kullanırlar, uluslararası çevrede ise Esperanto konuşurlar. Ve belki daha başka diller de kullanırlar.

Esperanto konuşanlar eskiden beri dernekler’de gruplar oluştururlar, bugün ise gittikçe daha fazla olarak Internet grupları ve toplulukları oluşturmaktadırlar. Esperanto konuşanların en büyük derneği Uluslararası Esperanto Birliği (UEA – Universala Esperanto-Asocio) veya başka bir deyiş ile Dünya Esperanto Derneğidir, tüm ulusal derneklerin dünyadaki çatı derneğidir.

UEA Uluslararası Esperanto Kongresini organize eder, Esperanto yıllığını yayınlar, ve kitap ile gazeteler sunar; bunun dışında UEA Esperanto hakkında haberler iletir ve, örneğin UNESCO gibi, uluslararası organizasyonlarda Esperanto toplumunu temsil eder.

Esperanto’nun tarihi

Esperanto, bugünkü kuzeydoğu Polonya’daki Bialystok şehrinde doğup büyüyen Ludwik Zamenhof tarafından yaratılmıştır. Bu şehirde bir çok dil toplulukları yaşardı – genel olarak Yahudiler, Ruslar, Litvanyalılar ve Polonyalılar. Bu topluluklar sadece dil açısından değil, din ve sosyal sınıflar olarak da ayrışmıştı.

Zamenhof tüm insanlara eşit olarak ait olacak bir dil geliştirmek istedi. Henüz genç bir delikanlı iken Esperanto’nun ilk sürümünü geliştirmiş 1878 yılında hazır hale getirmşti; 19 yaşını kutladığı gün arkadaşları ile “Lingwe Uniwersala”nın açılışını yaptı hatta arkadaşları ile bu yeni dilde şarkılar söyledi.

Bir çok detaylandırma ve test çevirileri sonrasında nihayet 1887 yılında Esperanto dilinde ilk kitabını (Unua Libro) yayınlayabildi. Kitabı beş dilde yayınladı (Rusça, Lehçe, Fransızca, Almanca ve kısa süre sonra İngilizce). İki sene sonrasında ilk Esperanto grubu Nürnberg’de oluşmuştu bile ve bir Esperanto gazetesi yayınlamaya başlamıştı..

Dil bir çok ülkede yaygınlaştı, ve konuşmacılarının kullanımı ile gelişti. 1905 yılında ondan fazla ülkeden gelen altıyüzden fazla katılımcı ile ilk büyük uluslararası Esperanto Kongresi toplandı. Kongrede katılımcılar dilin her çeşit ihtiyaç için çok iyi çalıştığına dair kanaat getirdi. 1908 yılında Esperanto hareketinin dünya organizasyonu olan Ulusalarası Esperanto Birliği (UEA – Universala Esperanto-Asocio) kuruldu .

Esperanto sık sık hükümetlerin karşı koyması ile karşılaştı, örnek olarak Hitler Almanya’sında, Stalin zamanında Sovyetler Birliğinde, ve 30’lu yıllarda savaş altındaki Japonya’da. Ancak tüm bu zorluklara rağmen Esperanto toplumu dünyaya yayılma başarısını gösterdi.

Uluslararası kolay seyahat etme imkanı ve Internet sayesinde, Esperanto bugün gittikçe artan bir başarıya sahiptir. Daha düne kadar insanlar tüm dünyada en azından Esperanto’nun temelini öğrendi. Bugün Esperanto kursları kolaylıkla bulunabilmektedir. Duolingo’daki iki Esperanto kursuna her ay yeni 50.000 kişi kayıt olmaktadır.

"Esperanto Arkadaşı" olun